Als er beslag is gelegd door het OM, kan dit hele vervelende gevolgen hebben. Maar het is niet altijd nodig om te wachten totdat de zittingsrechter een beslissing over het beslag heeft genomen. Direct na de beslaglegging kan de rechter al worden verzocht om teruggave van de beslagen goederen te gelasten. Dit, afhankelijk van de voorwaarden die aan het beslag worden gesteld. 

Als het beslag is gelegd met het oog op de waarheidsvinding of het aantonen van wederrechtelijk verkregen voordeel, maar het onderzoek is afgerond, zal de rechter zich afvragen wat de zittingsrechter later omtrent het beslag zal beslissen. Als het hoogst onwaarschijnlijk is dat de rechter, later oordelend, de verbeurdverklaring zal bevelen, zal de beslissing luiden dat het klaagschrift gegrond wordt verklaard met als gevolg dat het beslag wordt opgeheven. 

Ook mag het OM beslag leggen met het doel om later, door de rechtbank op te leggen betalingsverplichtingen, gemakkelijker en sneller te incasseren. Te denken valt aan de incasso van een schadevergoedings- of ontnemingsmaatregel. Voor dergelijke beslagen gelden andere criteria. Zo dient er voor het feit waarvoor de verdenking bestaat, minimaal een boete van de vierde of vijfde categorie te kunnen worden opgelegd en zal de rechtbank in het geval van een klaagschrift nog beoordelen of het evident is dat er in de zaak geen schadevergoedings- of ontnemingsmaatregel zal worden opgelegd. Deze beslagen behoren voorts te worden getoetst aan de eisen van proportionaliteit en subsidiariteit. Daarvan is bijvoorbeeld geen sprake als het duidelijk is dat er voor een te hoog bedrag beslag is gelegd. 

Soms wordt er beslag gelegd onder een eigenaar die geen verdachte is. Als de eigenaar een klaagschrift indient, zal de rechter eerst vaststellen of buiten redelijke twijfel kan worden vastgesteld dat klager de eigenaar is van het beslagen goed. De beklagrechter zal er dan geen genoegen mee nemen dat het beslagen goed op naam staat van de klager. Een nadere toelichting is vereist. De rechter zal zich ervan willen verzekeren dat de eigenaar te goeder trouw is en niet behoefde te vermoeden dat het eigendom is verkregen teneinde de verhaalsmogelijkheden van schuldeisers te frustreren. 

Ook komt het voor dat het OM snel na het beslag overgaat tot het laten vernietigen of vervreemden van het beslagen goed. Volgens de wet mag dat bijvoorbeeld als de kosten van de bewaring niet in redelijke verhouding staan tot hun waarde of bij vervangbare zaken waarvan de tegenwaarde op eenvoudige wijze kan worden bepaald. Auto’s worden vaak vanwege hoge stalling- en onderhoudskosten relatief snel vernietigd of vervreemd. Vaak voor een te laag bedrag, omdat het niet mogelijk is om bij inbeslaggenomen auto’s even onder de kap te kijken of een proefrit te maken. Als een beslagen goed eenmaal is vernietigd of vervreemd, is het beslag vervallen en is klagen niet meer mogelijk. Uiteraard wordt deze handelwijze vaak als zeer onredelijk ervaren. 

Dat is ook het geval als er beslag wordt gelegd op bijvoorbeeld bitcoins. Vanwege de koersschommelingen gaat het OM vrijwel direct na het leggen van het beslag over tot de verkoop van de cryptovaluta. Maar juist vanwege die koersschommelingen zou het OM hier voorzichtiger mee te werk behoren te gaan. De tegenwaarde laat zich juist niet eenvoudig bepalen. De koersstijgingen van de bitcoin in 2019 zijn daar een goed voorbeeld van. 

Als er prijs wordt gesteld op teruggave van het beslag, raak niet van slag, maar ga direct aan de slag! Het OM behoort in een zo vroeg mogelijk stadium op de hoogte te worden gesteld dat de eigenaar het geld en/of de goederen terug wil. Als de procedure bij de rechtbank niet het gewenste resultaat heeft, hebben onderhandelingen met het OM dat mogelijk wel. 

Mr. D.M. Penn